Oosterburgereiland in Amsterdam

Na diverse eerdere nominaties kregen Arons en Gelauff architecten in 2017 de Zuiderkerkprijs voor Wiener & Co. “Een mooie eer”, aldus Arnoud Gelauff. Hij vertelt hoe het bijzondere project gestalte kreeg tijdens de crisis.

Op het Oosterburgereiland in Amsterdam zijn 76 woningen in 5 bouwblokken gerealiseerd op het terrein van de voormalige machinefabriek Wiener & Co. Via een openbaar toegankelijke groene ruimte zijn de woningen bereikbaar en is er toegang tot het water van de Oostenburgergracht. Het stedenbouwkundig ontwerp en de architectuur is gemaakt door Arons en Gelauff architecten, terwijl het ontwerp voor de buitenruimte is gemaakt door HOSPER. Projectontwikkelaar was Heijmans Vastgoed en aannemer Heijmans Woningbouw. “Het bedrijventerrein moest een aantrekkelijke woonomgeving worden. Daarnaast wilden we de kwaliteit van de wijk verbeteren”, zegt Gelauff. De jury van de Zuiderkerkprijs concludeerde: “Een juweel voor de binnenstad: Wiener & Co maakt indruk in alle opzichten.”

Lange aanloop

Het voorlopig ontwerp was gemaakt in 2010, vóór de wijziging van het bestemmingsplan. “Opdrachtgever Heijmans kwam met het idee om de omwonenden meteen bij het project te betrekken. We wilden weten wat hun belangen waren.” In het Werkteater vonden vier sessies plaats met mensen uit de buurt en mensen die al interesse hadden getoond voor het project. “Nuttige gesprekken! Huisbezoek bij omwonenden leverde extra informatie op, die ook werd meegenomen in het definitief ontwerp. We hoorden van omwonenden bijvoorbeeld dat zij op onderdelen graag wat lagere bebouwing zagen. En dat er op de hoek dan ook best wat hoger gebouwd mocht worden. Met die input konden we de stedenbouwkundige van de gemeente ervan overtuigen dat de bouwhoogten in het bestemmingsplan aangepast moesten worden. Dit resulteerde in meer vrij uitzicht en meer bezonning voor de omwonenden.” De extra tijd voor inspraak en communicatie bleek goed besteed. “Er werden nul zienswijzen ingediend tijdens de vergunningsprocedure; dat is uniek in de binnenstad van Amsterdam!”

Kiezen voor kwaliteit

De volgende stap nam ook de nodige tijd in beslag. “Bouwkosten, verkoopprijzen en bouwtijd: niets was zeker in 2012. Hijskranen zag je niet; dit leek wel het enige bouwproject in Amsterdam.” De vraag was hoe het een succes kon worden. “In overleg met ons koos opdrachtgever Heijmans ervoor om kwaliteitswoningen te maken waarvoor altijd kopers te vinden zouden zijn.” Aan één specifieke doelgroep werd ook gedacht. “Voor de waterkant ontwierpen we grachtenwoningen, met bij elke woning een plek voor de boot. Daarvan zijn er niet veel in de stad. We veronderstelden dat botenbezitters van de crisis minder last ondervonden.” Dat klopte kennelijk, want deze woningen werden in 2013 vlot verkocht.

Voor de zekerheid maakten opdrachtgever en aannemer een flexibele bouwplanning in vier of vijf fasen. “Afhankelijk van de marktontwikkeling zou de bouw vertraagd of versneld kunnen worden.”

Eigen gezicht

“Om kopers veel keus te bieden, ontwierpen we verschillende typen woningen. De gevels waren behoorlijk gevarieerd en de indeling lieten we vrij. Vooraf lieten we zien hoe in de woningen naar keuze meer of minder slaapkamers gemaakt konden worden. De bewoners hebben de uiteindelijke plattegronden mee ontworpen. De bouwers gaven bewoners de gelegenheid om de hele afwerking binnen – wanden, deuren, keukens, badkamers en hang- en sluitwerk – zelf samen te stellen.”

Gelauff is trots op de mix van materialen. “We wilden een warme omgeving creëren. Aanvankelijk wilden we veel met hout en steen werken. Omdat hout in gevels en kozijnen erg onderhoudsgevoelig is, zijn op de begane grond van de appartementengebouwen en in de grachtenwoningen aluminium kozijnen toegepast. Op de verdiepingen van de appartementengebouwen hebben we kunststof kozijnen met mooie detailleringen in de neggen verwerkt en zijn fraaie oplossingen voor de geïntegreerde zonwering en ventilatie gemaakt. Maar het meest spectaculair zijn misschien wel de grachtenwoningen met hun zink- en goudkleurige beplatingen.”

Leefomgeving

Op het terrein van Wiener & Co stonden ooit scheepswerven van de VOC. Waar de twee hellingen voor de VOC-schepen waren, bevinden zich nu een buurtparkje en een binnenhof. “Beide ruimtes zijn openbaar gebleven. Zo hebben we iets terug kunnen geven aan de buurt.” Het buurtparkje was voorheen een schimmelig parkeerterrein. Bij de binnenhof is de scheepshelling in trappen naar het water van de Oosterburgergracht gevoerd, wat uitnodigt tot recreatie. “Van bewoners begreep ik dat de Wiener zwemclub zijn tweede seizoen is ingegaan. Mensen uit de buurt worden ook uitgenodigd om te zwemmen en kinderen zijn welkom om met opblaasbootjes of kano’s het water op te gaan.” Daarnaast zorgen bedrijfsruimtes in Wiener & Co zorgen voor leven in de buurt. “Frank’s Smoke House, een rokerij die in Amsterdam wereldberoemd is, heeft hier bijvoorbeeld zijn winkel met restaurant gevestigd.”

Nieuwe prijzen?

Met een aantal bewoners heeft Gelauff nog steeds contact. “Ze zijn erg betrokken bij de buurt en zetten zich in om meer voorzieningen, zoals een wijkcentrum, van de grond te krijgen. Ik help ze daarbij.” De bewoners zijn enthousiast over hun woningen. “Als ik met relaties een bezoek wil brengen, ben ik altijd welkom.” Ook met juryleden van internationale architectuurprijzen mag Gelauff langskomen. Wiener & Co staat op de shortlist van het beste, grootschalige woongebouw van de wereld, een prijs die zal worden uitgereikt tijdens het World Architecture Festival, dat van 28 t/m 30 november in Amsterdam wordt gehouden. “Ook zijn we genomineerd voor de Amsterdamprijs.”

Kenmerkend

Wiener & Co illustreert de visie van Arons en Gelauff architecten. “Rekening houdend met stakeholders en hun belangen willen we als team een supermooi ontwerp maken. We engineeren het volledig in BIM, zodat het goed realiseerbaar is. Een bepaalde stijl hebben we niet; we maken een woning zo flexibel dat mensen er hun eigen huis van kunnen maken.

Bovendien is elk project anders. Dat dwingt ons om steeds opnieuw de beste oplossing te zoeken; dat is de sport van ons vak!”